– Нақши занон дар сиёсати имрӯза хеле муҳим ва дар ҳоли рушд мебошад, ки аз сиёсати гендерӣ ва талошҳои баробарии ҷинсӣ сарчашма мегирад. Дар аксар кишварҳо, занон дар сиёсат ҳамчун қувваи фаъоли пешсаф ва раҳнамо дар самтҳои гуногуни сиёсати миллӣ ва байналмилалӣ амал мекунанд.
Мушкилот ва дастовардҳои занон дар сиёсат мавҷуд ҳаст, бо вуҷуди пешравиҳо, занон то ҳол дар бисёр ҷойҳо бо монеаҳои ҷиддие рӯ ба рӯ мешаванд, ки иштироки онҳоро дар сиёсат маҳдуд мекунанд. Ин монеаҳо метавонанд аз табъизи гендерӣ, нобаробарии иқтисодӣ, камбуди дастрасӣ ба таҳсилот ва стереотипҳои фарҳангӣ вобаста бошанд. Ҳарчанд шумораи занони роҳбар афзудааст, аммо то ҳол аксарият дар аксар кишварҳо ба сатҳи роҳбарияти олӣ нарасидаанд.
Нақши калидии занон дар сиёсат бошад, иштироки фаъолона дар парламент ва ҳукумат мебошад.
– Занон дар вазифаҳои қонунгузорӣ ва ҳукуматӣ масъули қабули қарорҳое ҳастанд, ки ба рушди иқтисодӣ, беҳдошти иҷтимоӣ ва таъмини баробарии ҷинсӣ таъсир мерасонанд. Бисёре аз занони сиёсатмадор дар таҳияи қонунҳое фаъоланд, ки ҳифзи ҳуқуқи занон, таъмини баробарии гендерӣ ва пешгирии зӯроварии хонаводагиро дар бар мегиранд.
– Масалан, дар бисёре аз кишварҳо квотаҳои гендерӣ ҷорӣ шудаанд, ки ба зиёд шудани шумораи занон дар парламентҳо мусоидат мекунанд. Ин чораҳо барои таъмини баробарии ҷинсӣ дар сиёсат муҳиманд.
– Занони сиёсатмадор бештар ба ҳалли масъалаҳои иҷтимоӣ, аз қабили ҳифзи тандурустӣ, таъмини ҳуқуқи занон ва кӯдакон, ва пешбурди баробарии имкониятҳо диққат медиҳанд. Онҳо аксар вақт нақши калидӣ дар тарҳрезӣ ва татбиқи сиёсатҳои иҷтимоӣ мебозанд, ки ба беҳтар кардани шароити зиндагии аҳолии камбизоат ва заиф нигаронида шудаанд. Дар бисёр мавридҳо, занон дар ташаккули сиёсати иҷтимоӣ фаъолона иштирок намуда, дар ташкили барномаҳои дастгирӣ барои занон ва кӯдакон саҳм мегузоранд.
– Занони сиёсатмадор дар саросари ҷаҳон дар мубориза бо табъизи гендерӣ ва зӯроварӣ нақши муҳимеро мебозанд. Онҳо барои таҳияи қонунҳо ва сиёсати ҳифзи занон ва кӯдакон аз зӯроварӣ, бахусус зӯроварии хонаводагӣ, талош мекунанд.
– Занон дар сиёсат на танҳо ба масъалаҳои иҷтимоӣ, балки ба рушди иқтисодӣ низ диққат медиҳанд. Сиёсати иқтисодии занони роҳбарӣ аксар вақт ба фароҳам овардани шароити баробар барои занон дар бозори меҳнат ва соҳибкорӣ равона шудааст.
– Занони сиёсатмадор инчунин барои беҳбуд бахшидани дастрасии занон ба захираҳои иқтисодӣ ва сармоягузорӣ талош мекунанд, ки ба рушди соҳибкорӣ ва истиқлолияти молиявии занон мусоидат менамояд.
Инчунин иштирок дар дипломатия ва сиёсати байналмилалӣ нақши занон дар сиёсатҳои байналмилалӣ низ нақши фаъол мебозанд. Онҳо дар ташаккули сиёсати хориҷӣ, таҳкими ҳамкориҳои байналмилалӣ ва пешбурди сулҳ иштирок мекунанд. Занони сиёсатмадор дар созмонҳои байналмилалӣ, ба монанди Созмони Милали Муттаҳид, барои рушди баробарии гендерӣ ва ҳуқуқи инсон талош мекунанд.
– Масалан, бисёр занони дипломат дар гуфтушунидҳои сулҳ ва ҳалли муноқишаҳо нақши калидӣ мебозанд. Ин таъсири занон ба сиёсати гендерӣ, ки занони пешсафро дастгирӣ мекунад, ба пешбурди баробарии ҷинсӣ ва фароҳам овардани имкониятҳои баробар барои занон дар ҳама соҳаҳои ҷомеа, бахусус дар раҳбарӣ ва қабули қарорҳо, нигаронида шудааст. Мақсад аз чунин сиёсатҳо ташаккул додани муҳите мебошад, ки занон тавонанд малака ва қобилиятҳои худро озодона рушд диҳанд ва дар ҳалли масъалаҳои муҳими ҷамъиятӣ фаъолона иштирок кунанд.
Ин гуна сиёсатҳо одатан ба масъалаҳои зерин диққат медиҳанд, ки баланд бардоштани иштироки занон дар роҳбарият, Пешниҳоди квотаҳо ё дигар механизмҳо барои зиёд кардани шумораи занон дар вазифаҳои баландпоя, баробарии маош ва шароити корӣ. Тадбирҳое, ки ба ҳалли фарқиятҳои маоши ҷинсӣ ва фароҳам овардани шароити кории баробар равона шудаанд.
Ҳамзамон нақши занон барои таҳсил ва рушди касбӣ, Барномаҳои махсус барои дастгирии занон дар гирифтани таҳсилоти олӣ ва рушди малакаҳои роҳбарӣ, Ҳимоя аз табъиз ва зӯроварӣ, Тадбирҳо барои ҳимояи занон аз табъиз, аз ҷумла дар ҷойи кор ва дар ҷамъият, ва пешгирии зӯроварӣ нисбат ба занон.
Пешбурди чунин сиёсатҳо метавонад дар ташаккули ҷомеаи баробарҳуқуқтар ва адолатноктар саҳмгузор бошад.
Сиёсати гендерии занони пешсаф як бахши муҳими мубориза барои баробарии ҷинсӣ ва тавонмандсозии занон мебошад. Он сиёсати давлатӣ, корпоративӣ ва иҷтимоиро фаро мегирад, ки ҳадафашон фароҳам овардани шароити мусоид барои иштироки пурра ва баробари занон дар тамоми бахшҳои ҳаёти ҷамъиятӣ, иқтисодӣ ва сиёсат аст.
Ҳадафҳои асосии сиёсати гендерии занони пешсаф ин баланд бардоштани иштироки занон дар роҳбарӣ ва қабули қарорҳо буда, таъмини иштироки фаъолонаи занон дар идоракунии ширкатҳо, сиёсат, соҳаҳои давлатӣ ва хусусӣ мебошад. Муайян кардани квотаҳои гендерӣ дар парламент, сохторҳои давлатӣ ва раҳбарияти ширкатҳо барои таъмин кардани намояндагии баробари занон буда пешбурди занони ҷавон дар инкишофи малакаҳои роҳбарӣ ва таъмин кардани онҳо бо роҳнамоҳо ва машваратчиён мебошад.
– Тадқиқотҳо нишон медиҳанд, ки дар бисёр соҳаҳо фарқияти маош байни мардон ва занон ҳанӯз вуҷуд дорад. Барои ҳалли ин мушкилот, сиёсати гендерӣ бояд фароҳам овардани баробарии ҳаққи корро дар назар гирад. Ҳуқуқҳои меҳнатии занон бояд пурра эҳтиром ва ҳифз карда шаванд, аз ҷумла ҳуқуқи ба даст овардани рухсатиҳои модарӣ ва падарӣ, инчунин мутобиқсозии ҷадвалҳои корӣ барои ҳамоҳангии ҳаёти шахсӣ ва касбӣ.
Рушд ва дастгирии таҳсилот ва касбияти занон тадбирҳои махсусе барои рушди занон дар соҳаҳои илмию техникӣ, ки занон дар онҳо анъанавӣ камтар иштирок мекунанд. Барномаҳое, ки занонро барои гирифтани таҳсилоти олӣ ва такмили ихтисос дар касбҳои гуногун дастгирӣ мекунанд, муҳиманд. Дастгирии занон дар соҳибкорӣ бо пешниҳод намудани дастрасӣ ба сармоя, қонунгузории беҳтар барои таъсиси ширкатҳои хурду миёна, ва ба роҳ мондани шабакаҳои дастгирии занон-соҳибкорон мебошанд.
Бояд гуфт, ки дастрасии баробар ба имкониятҳои иқтисодӣ ва соҳибкорӣ ин имкониятҳо ба беҳбуд бахшидани дастрасии занон ба захираҳои молиявӣ, қарзҳо, грантҳо ва технологияҳои навбатдор равона шудаанд. Инчунин, дастгирии барномаҳои омӯзишӣ ва инноватсионӣ барои занон, махсусан дар соҳаҳои технологии нав, аҳамияти зиёд доранд.
Ин гуна сиёсати гендерӣ инчунин ба рушд додани эҳтиром ба ҳуқуқи инсон ва баробарии иҷтимоӣ мусоидат мекунад.
Нақши занон дар сиёсати имрӯза ҳамчун яке аз асосҳои сиёсати гендерӣ мебошад, ки ба пешбурди баробарии ҷинсӣ ва иштироки баробар дар ҳаёти ҷамъиятӣ, иқтисодӣ ва сиёсӣ нигаронида шудааст. Дар аксар кишварҳо, занон тадриҷан ҷойгоҳи муҳим дар сиёсатро ишғол мекунанд, аммо то ҳол бисёр кишварҳо бо мушкилоти баробарии ҷинсӣ ва роҳбарии занон рӯбарӯ ҳастанд.
Нақши занон дар сиёсати имрӯза аз Шумораи афзояндаи занон дар ҳукуматҳо ва парламентҳо мебошанд. Дар бисёр кишварҳо, занон дар интихоботи парламентӣ ва маҳаллӣ фаъолона иштирок мекунанд ва ба мансабҳои роҳбарӣ таъин мешаванд. Масалан, дар баъзе кишварҳо квотаҳои гендерӣ ҷорӣ шудаанд, ки намояндагии занонро дар парламент ва идораҳои давлатӣ таъмин мекунанд.
– Афзоиши шумораи занони сиёсатмадор, ба мисли президентҳо, сарвазирон ва вазирон, нишон медиҳад, ки занон ҳоло дар қабули қарорҳои муҳими миллӣ ва байналмилалӣ фаъолона иштирок мекунанд. Ҳадафи ин сиёсатҳо ин аст, ки баробарии воқеии гендерӣ дар сатҳи роҳбарият таъмин гардад.
Нақши занон дар сиёсати имрӯза хеле муҳим ва дар ҳоли рушд мебошад, ки аз сиёсати гендерӣ ва талошҳои баробарии ҷинсӣ сарчашма мегирад. Дар аксар кишварҳо, занон дар сиёсат ҳамчун қувваи фаъоли пешсаф ва раҳнамо дар самтҳои гуногуни сиёсати миллӣ ва байналмилалӣ амал мекунанд.
– Занони сиёсатмадор инчунин барои беҳбуд бахшидани дастрасии занон ба захираҳои иқтисодӣ ва сармоягузорӣ талош мекунанд, ки ба рушди соҳибкорӣ ва истиқлолияти молиявии занон мусоидат менамояд.
– Занон дар сиёсатҳои байналмилалӣ низ нақши фаъол мебозанд. Онҳо дар ташаккули сиёсати хориҷӣ, таҳкими ҳамкориҳои байналмилалӣ ва пешбурди сулҳ иштирок мекунанд. Занони сиёсатмадор дар созмонҳои байналмилалӣ, ба монанди Созмони Милали Муттаҳид, барои рушди баробарии гендерӣ ва ҳуқуқи инсон талош мекунанд.
– Масалан, бисёр занони дипломат дар гуфтушунидҳои сулҳ ва ҳалли муноқишаҳо нақши калидӣ мебозанд.
Зувайдуллоева Фароғат, корманди шуъбаи маорифи шаҳри Бохтар
